SIKU YA CHAKULA DUNIANI

Tarehe 16 mwezi oktoba kila mwaka ni maadhimisho ya Siku ya chakula duniani. Siku hii ilihasisiwa na shirika la Umoja wa Mataifa la Kilimo na Chakula, (FAO) mnamo mwaka 1979. Tarehe ya leo pia ni maadhimisho ya miaka 75 ya FAO tangu kuanzishwa kwake.
Lengo kuu la maadhimisho haya ni kuongeza uelewa kwa watu kuhusu umuhimu wa chakula na uhakika wa chakula na lishe kwa watu wote duniani hasa wale walio katika hatari ya kukosa chakula kabisa.

Chakula ni moja kati ya mahitaji muhimu ya kila binadamu, hivyo ni sehemu ya maisha yetu kila siku kwa kuwa bila chakula uhai wetu hutetereka.

Hivyo, tunaposherehekea siku ya chakula duniani, jiulize;

1. Nina uhakika wa chakula? Kama ndiyo (naweza kununua, kuandaa na kula chakula cha kutosha) je vipi kuhusu ambao hawawezi kula hata mlo mmoja kwa siku?

2. Chakula ninachokula ni salama? Ni kisafi, kimeandaliwa katika hali gani, hakina vijidudu vyovyote au sumu ya aina yoyote itokanayo na vijidudu hivyo (kama vile sumukuvu itokanayo na kuvu au fungi), hakiwezi kunisababishia madhara ya aina yoyote?

3. Je, chakula ninachokula ni bora? Chakula bora ni kipi? Je, naweza kusema nina ulaji bora?

4. Vipi kuhusu upande wa lishe wa chakula ninachokula? Je, kinakidhi mahitaji ya virutubishi mwilini? Vipi kuhusu mlo kamili?

5. Kuna madhara yoyote ya ulaji chakula kisicho bora? Je, magonjwa kama kisukari, saratani, magonjwa ya moyo yanahusiana na tabia za ulaji usio bora?

6. Ni vyakula gani ambavyo vipo katika mazingira yangu na ni bora, upatikanaji wake ni mwepesi na hata uandaaji, lakini sina mazoea ya kuvitumia?

7. Je, nazingatia ustaarabu wa kula muda wa kula kama vile kupakua kiasi ninachoweza kula na kumaliza, kula kwa kutulia sio huku natembea?

8. Je, tabia ya kununua au kuandaa chakula kingi mwisho wa siku kinaharibika na kutupwa inafaa kuendelea?

9. Ni mazoea gani niliyo nayo kuhusu chakula na ulaji ambayo najua siyo sahihi lakini siwezi au sitaki kuacha?

Kuna vitu vingi kuhusu chakula ambavyo vinahusiana na afya pamoja na maisha yetu kiujumla. Chakula hutumika kama namna ya kuwakilisha utamaduni wa watu fulani kwa mfano nchini Tanzania, ugali ni chakula pendwa kwa kabila la Kisukuma, kama ilivyo wali kwa Wapogoro, wakati tambi huliwa sana na Waitaliano.

Upande mwingine chakula kina kazi kubwa kiafya kwani hutupatia nishati ili kutuwezesha kufanya shughuli mbalimbali kila siku.

Ni vema kuzingatia yafuatayo;

1. Unaweza kujihakikishia usalama wa chakula kwa kula chakula kilichoandaliwa sehemu salama kama vile nyumbani, lakini katika hali ya usafi. Hii huenda sambamba na utunzaji wa chakula kikiwa bado hakijapikwa. Sehemu zingine salama ni ambazo migahawa au hoteli ambazo zinaaminika kuwa wanaanda vyakula katika usafi na usalama wa hali ya juu ( hii hata kwa macho unaweza kuona kwa upande mmoja)

2. Chakula unachokila ndiyo kinakutengeneza jinsi ulivyo ( YOU ARE WHAT YOU EAT). Ukila kisicho bora basi matokeo yake yatakuwa wewe ambaye sio bora.

3. Chakula bora ni kile kinachoupa mwili virutubishi vinavyotakiwa kwa uwiano unaotakiwa. Hivyo punguza ulaji wa vyakula visivyo bora kama bile vyenye mafuta mengi, chumvi pamoja na sukari kwa wingi.
# Ulaji bora ni ule unaozingatia vyakula kutoka katika makundi yote matano kwa uwiano unaotakiwa. Makundi hayo ni;
- Nafaka, mizizi na ndizi mbichi
-Jamii ya mikunde na vyakula asili ya nyama
-Mboga mboga (za majani hata zile za asili)
-Matunda (hata yale ya msituni ila yanayoliwa)
-Sukari, asali na mafuta

4. Kuandaa, kununua au kupakua chakula kingi kuliko mahitaji ambayo hupelekea kuharibika au kutupa chakula ni kitendo kisichofaa. Ni heri kupeleka chakula kilichozidi kwa walio na uhitaji.

5. Achana na mazoea ya ulaji usiofaa kwani unaweza usiwe na madhara ya haraka na ya moja kwa moja lakini yakaja kujitokeza baadae ambapo katika mazingira yetu inakuwa ni kazi kujua chanzo cha matatizo hayo. Magonjwa kama kisukari, saratani na magonjwa ya moyo kuhusiana sana na ulaji wa chakula usiobora.

6. Unaweza kuwa na uhakika wa chakula (food security) lakini ni muhimu kutazama na upande wa lishe wa chakula unachokula. Yaani kama kinakidhi mahitaji ya mwili ya virutubishi kulingana na umri, shughuli za mwili pamoja na jinsia.

Juu ya yote, Hakikisha unakula, kwani kula ni burudani.

Kula, ishi halafu furahi kwa kuweka tabasamu😁

"Grow, nourish, sustain. Together. Our actions are our future."

Na
Innocent Oswald Sanga
Nutritionist 
Fasmo Tanzania

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Mitindo Yetu Ya Ulaji.

Image
MITINDO YA ULAJI Viumbe hai vyote akiwemo na mwanadamu huitaji chakula ili kuishi. Mwanadamu ana mahitaji makuu matatu na chakula ni hitaji muhimu zaidi ya mengine ambayo ni mavazi na malazi. Kwa umuhimu wa chakula, mwanadamu huitaji kula kila siku. Na inapotokea hajala au kavusha mlo kuna utofauti hujisikia. Utofauti huo waweza kuwa upungufu wa nguvu mwilini, kizunguzungu, na wengine hujisikia uwepesi wa mwili. Wewe ukishikwa na njaa unakuwaje au tabia gani hujitokeza? Watu wanamitindo mbalimbali ya ulaji. Mitindo ya idadi ya milo, wakati wa kula, aina ya vyakula na kiasi cha chakula na hii hutokana na sababu kadhaa. Sababu kama za kiuchumi, mazoea, ratiba ya mtu, sababu za kidini, umri, hali ya mwili na kiafya ya mtu husika pamoja na mazingira na upatikanaji wa vyakula. Kama picha inavyoonyesha hapo watu 4500 walioonyesha wao hula milo mingapi ndani ya masaa 24 yani milo kwa siku. Wapo wa mlo mmoja hadi milo minne na kuendelea. Kwani wewe unakula milo mingapi kwa siku na kwa nini? Wa
Read more

Nafasi ya Maziwa katika Afya Zetu.

Image
MAZIWA MAZIWA MAZIWA! Tulipokuwa shuleni tulijifunza makundi ya Wanyama kulingana na sifa zao. Moja ya kundi hili ni mamalia ambao sifa yao kuu ni Wanyama wanaonyonyesha akiwemo popo, binadamu, mbwa, ng’ombe, mbuzi, kondoo nk. Wanyama hawa hufanya hivi kwa kipindi fulani na kuacha kunyonyesha mtoto/watoto wao. Kwa mfano, ndama wa ng’ombe huachishwa akiwa na umri wa miezi 4 hadi 5, baadhi ya jamii za nyani huendelea kunyonyesha watoto wao hadi wanapofikia umri wa miaka 4 wakati tembo huendelea kumnyonyesha mtoto wake hata akiwa na umri wa Zaidi ya miaka 2. Hii ina maanisha kila mnyama anaezalisha maziwa ni kwa ajili ya mtoto/watoto wake tu. Pia tutakubali kuwa kila mnyama ana tabia zake katika kumuachisha mtoto wake kunyonya. Kwa binadamu, inashauriwa mtoto anyonyeshwe hadi atakapotimiza umri wa miaka 2 na ikiwezekana aendelee kunyonyeshwa, ingawa watu wengi hawafanyi hivyo. Wengine huishia mwaka mmoja na nusu na kuacha kumnyonyesha mtoto wake. Leo ni kilele cha maadhimisho ya Siku ya m
Read more

MADHARA YA UTENGANO WA KIJAMII YALIYOSABABISHWA NA COVID19

Image
Madhara ya Utengano wa Kijamii yaliyoletwa na COVID19 Nchi nyingi sasa duniani zimeanza kulegeza masharti ya tahadhari zilizowekwa zifuatwe ili kupunguza na hata kutokomeza maambukizi na madhara ya janga la virusi vya Korona. Ugonjwa wa Korona umeleta madhara mengi ya muda mfupi na mengine ya muda mrefu. Itachukuwa muda jamii yetu kurudi kwenye maisha ya kawaida, kiuchumi na kimahusiano baina ya watu hili ni kutokana na tahadhari tunazochukua na tulizochukua katika mapambano dhidi ya ugonjwa wa Covid19. Leo naomba tuzungumzie madhara ya muda mfupi na muda mrefu ya Kujitenga kijamii (Social distancing/Isolation ). Kujitenga kijamii ni moja ya njia iliyobuniwa na kuhamasishwa itumike katika kuzuia maambukizi ya Corona. Njia hii ililenga mtu kukaa umbali wa Mita moja na zaidi na hata kujifungia ikiaminika umbali huo mtu aongeapo au akikohoa virusi haviwezi kumfikia mwingine kwenye huo umbali. Njia hii imekuwa na msaada kwa kupunguza kasi ya maambukizi ndani ya wanajamii kwenye
Read more