Kwanini virusi vya Uviko 19 vimekuwa hatari sana kwa wanaume kuliko wanawake?
CORONAVIRUS KWA MWANADAMU NA WANAWAKE.
Ulimwenguni kote - nchini Uchina, Italia, Marekani na Australia - wanaume wengi zaidi kuliko wanawake wanakufa kutokana na Uviko-19.
Kwa nini? Je! Ni jeni, homoni, mfumo wa kinga - au tabia - ambayo inawafanya wanaume wanashambuliwa zaidi na ugonjwa?
Ninaona kama mwingiliano wa mambo haya yote na sio tofauti na virusi vya SARS-Cov-2 - majibu tofauti ya wanaume na wanawake ni mfano wa magonjwa mengi katika mamalia wengi.
Takwimu mbaya
Huko Italia na Uchina vifo vya wanaume ni zaidi ya mara mbili ya ile ya wanawake. katika mji wa New York wanaume hufanya karibu asilimia 61 ya wagonjwa wanaokufa. Australia inaunda kuwa na matokeo sawa, ingawa hapa ni zaidi ya vikundi 70-79 na 80-89.
Tofauti moja kuu katika ukali wa Uviko-19 ni umri. lakini hii haiwezi kuelezea upendeleo wa kijinsia unaonekana ulimwenguni kwa sababu kiwango cha kuongezeka kwa vifo vya wanaume ni sawa katika kila kikundi cha watu kutoka 30 hadi 90+. Wanawake pia wanaishi kwa wastani wa miaka sita kuliko wanaume, kwa hivyo kuna wanawake wazee zaidi kuliko wanaume walio katika mazingira magumu.
Sababu nyingine kuu ni uwepo wa magonjwa sugu, haswa magonjwa ya moyo, ugonjwa wa sukari na saratani. Hizi ni kawaida zaidi kwa wanaume kuliko wanawake, ambayo inaweza kuwa sababu ya upendeleo.
lakini basi lazima tuulize kwa nini wanaume wana hatari zaidi ya magonjwa ambayo inawaweka kwenye hatari kubwa ya Uviko-19.
Kwetu Afrika
Mbali ya magonjwa sugu wanaume wa Afrika wapo katika mazingira hatarishi kila siku. Sehemu kubwa ya bara la Afrika likiwa limetopea kwenye umaskini mkubwa wanaume wamejikuta ndio watafuta mkate wa kila siku.
Wanaume hujikuta wakifanya kazi ngumu na katika mazingira hatarishi ili kupata chochote wapeleke nyumbani. Wakati katazo la watu kutotoka nje ya kaya zao ni wanaume wanaotoroka ili wakapate cha kuleta nyumbani. Harakati zao hujikuta wanachangamana sana na jamii hivyo kupelekea wao kupata maambuzi haraka kuliko wanawake ambao wamefanywa kuwa wategemezi kwa waume zao. Na baada ya mihangaiko wanaume hujikuta vijiweni kwa kubadilishana mawazo na kunywa pombe.
Wanaume na wanawake ni tofauti ya kibaolojia
Wanaume na wanawake hutofautiana katika kromosomu zao za jinsia na jeni ambalo liko juu yao. Wanawake wana nakala mbili za kromosomu ya ukubwa wa kati (inayoitwa X). wanaume wana kromosomu moja ya X na kromosomu ndogo ya Y ambayo ina jeni chache.
Mojawapo ya jeni hizi za Y (SRY) huelekeza kiinitete kuwa kiume kwa kuanza-kukuza maendeleo ya majaribio kwenye kiinitete cha XY. Majaribio hufanya homoni za kiume na homoni hufanya mtoto kukuza kama mvulana.
Ni homoni zinazodhibiti tofauti dhahiri dhahiri kati ya wanaume na wanawake - sehemu za siri na matiti, nywele na aina ya mwili - na zina nguvu kubwa ya tabia.
Y kromosomu na homoni. Kromosomu Y haina kabisa aina yoyote ile isipokuwa SRY lakini imejaa mpangilio wa kurudia ("junk DNA"). Labda "kromosomu Y" inaweza kupoteza kanuni wakati wa kuzeeka. Hii inaweza kuharakisha kuzeeka kwa wanaume na kufanya wanahusika zaidi kwa virusi.
lakini shida kubwa kwa wanaume ni homoni za kiume kutolewa kwa hatua ya SRY. Viwango vya testosterone (homoni za kiume) vinaathiriwa katika magonjwa mengi, haswa magonjwa ya moyo, na yanaweza kuathiri maisha, wanaume pia wameandamwa na kiwango cha chini cha estrogeni, ambayo inalinda wanawake kutokana na magonjwa mengi, pamoja na ugonjwa wa moyo.
Homoni za kiume pia hushawishi tabia. Viwango vya testosteroni vimetajwa kuwa na tofauti kubwa kati ya wanaume na wanawake katika tabia hatari kama vile kuvuta sigara na kunywa pombe kupita kiasi, pamoja na kusita kutii ushauri wa kiafya na kutafuta msaada wa matibabu.
Tofauti kubwa za kiwango cha uvutaji wa sigara kati ya wanaume na wanawake nchini Uchina (karibu nusu ya wanaume wanaovuta moshi na 2% tu ya wanawake) huweza kusaidia kujibu juu ya idadi kubwa ya vifo vya wanaume (zaidi ya mara mbili ya kike). sio tu sigara kuwa hatari ya hatari kwa ugonjwa wowote wa kupumua, lakini pia husababisha saratani ya mapafu, sababu nyingine ya hatari.
Viwango vya kuvuta sigara ni chini na sio upendeleo wa kijinsia katika nchi nyingine nyingi, kwa hivyo tabia hatarishi haiwezi kuelezea tofauti ya kijinsia katika vifo vya Uviko-19. labda kromosomu za jinsia zina athari zingine.
Kromosomu mbili za X ni bora kuliko moja
Kromosomu ya X huzaa jeni zaidi ya 1,000 na kazi katika kila aina ya vitu pamoja na kimetaboliki ya kawaida, kufungana kwa damu na ukuzaji wa ubongo.
Uwepo wa kromosomu mbili za X katika wanawake wa XX hutoa buffer ikiwa jeni kwenye X moja hubadilishwa.
Wanaume wa XY wanakosa msaada huu wa kromosomu X. Ndio maana wavulana wanaugua magonjwa mengi yanayohusiana na jinsia kama vile haemophilia (damu hafifu). Idadi ya kromosomu X pia ina athari kubwa kwa wahusika wengi wa kimetaboliki ambao wanaweza kutengwa na athari za homoni za jinsia, kama tafiti za panya zinavyodhihirisha.
Wanawake sio tu kuwa na kipimo mara mbili cha jeni nyingi za X, lakini wanaweza pia kupata faida ya toleo mbili tofauti za kila jeni athari hii ya X inakwenda mbali kuelezea ni kwanini wanaume hufa kwa kiwango cha juu kuliko cha kike katika kila kizazi tangu kuzaliwa.
Na shida nyingine ya mwanaume ni mfumo wa kinga.
Kumejulikana kwa muda mrefu kuwa wanawake wana kinga ya nguvu kuliko wanaume. hii haifai kabisa, kwa sababu inawafanya wanawake wanahusika zaidi na magonjwa ya shuka kwa kinga kama lupus na ugonjwa wa mzio nyingi.
Lakini inatoa fursa kwa wanawake linapokuja suala la hatari kwa virusi, kama tafiti nyingi kwenye panya na wanadamu zinavyoonyesha. hii inasaidia kuelezea ni kwanini wanaume wanahusika zaidi na virusi vingi, pamoja na SARS na MERS.
Kuna angalau jeni 60 za majibu ya kinga kwenye kromosomu ya X, na inaonekana kwamba kipimo kingi na kuwa na toleo mbili tofauti za hizi huwapatia wanawake wigo mpana wa ulinzi.
Tofauti za jinsia katika mzunguko, ukali na ufanisi wa matibabu kwa magonjwa mengi zilielezewa zamani. COVID-19 ni sehemu ya muundo mkubwa zaidi ambao wanaume hupoteza - kwa kila kizazi.
Hii sio binadamu tu - ni kweli kwa mamalia wengi ni tofauti za kijinsia katika uwezekano wa magonjwa ni uwongo tu wa tofauti za maumbile na homoni? Au walikuwa, kama tabia zingine nyingi, walichaguliwa tofauti kwa wanaume na wanawake kwa sababu ya tofauti ya mkakati wa maisha?
Kwa hivyo upendeleo wa kijinsia katika vifo vya Uviko-19 ni sehemu ya picha kubwa zaidi - na picha ya zamani sana - ya tofauti za kijinsia, kromosomu na homoni ambazo husababisha majibu tofauti sana kwa magonjwa ya kila aina, pamoja na Uviko-19.
JIKINGE MKINGE NA MWENZAKO!!
Comments